Je hebt vast weleens van biologisch of organisch mest gehoord. Misschien ben je nieuwsgierig wat het precies doet of de tuin er wat mee zou winnen. Biologisch mest is niet zomaar een trend; het verandert iets in de bodem, in hoe jouw planten groeien en in hoe duurzaam jouw tuinomgeving is.
Biologisch mest bestaat uit natuurlijke materialen: compost, dierlijke mest, plantenresten, stalmest of groenbemesters. Deze meststoffen zijn afgeleid van materiaal dat van planten of dieren komt, of via micro-organismen is verwerkt.
De werking van biologische mest verloopt niet snel zoals bij kunstmest, maar geleidelijk. Het bodemleven (bacteriën, schimmels, wormen) breekt de mest af, maakt stoffen beschikbaar die planten nodig hebben zoals stikstof, fosfor en kalium.
Die langzame afgifte betekent dat meststoffen niet meteen verdampen of wegspoelen bij regen en dat de bodemstructuur verbetert. Bodem houdt water beter vast, wordt luchtiger en kan beter voedingsstoffen vasthouden.
Als je biologisch mest gebruikt, merk je verschil. Planten groeien niet per se veel sneller, maar vaak stabieler. Omdat voeding gelijkmatiger vrijkomt, schommelingen in groei zijn kleiner. Je planten worden minder vatbaar voor stress door droogte of natte periodes.
Bodemleven profiteert sterk. Dat betekent meer wormen, meer micro-organismen, die op hun beurt bijdragen aan bodemstructuur, drainage en beluchting. Wortels vinden makkelijker hun weg in de grond, en water wordt beter vastgehouden, wat vooral fijn is in droge periodes.
Een ander pluspunt: biologisch mest is vriendelijker voor het milieu. Omdat er geen synthetische chemicaliën gebruikt worden, is de kans kleiner dat er schadelijke stoffen in het grond- of oppervlaktewater komen. De productie vereist minder energie dan die van kunstmest.
Ook voor plantenfamilies zelf kan het gunstig zijn: sommige gewassen reageren beter op geleidelijke voeding, blijven gezonder, met meer weerstand tegen ziekten. En je hoeft vaak minder vaak bij te mesten.
Met biologisch bemesten is timen belangrijk. Je kunt het best bemesten in het late najaar of vroege voorjaar, net voor of tijdens de opstart van de groei. De bodem krijgt dan de tijd om de mest te verwerken voordat de planten het echt nodig hebben.
Hoe vaak je bemest hangt af van de mestsoort, de bodemgesteldheid, het soort gewassen en wat je al hebt gedaan (zoals compost toevoegen). Voor gewone borders, bomen en struiken is 1-3 keer per jaar vaak voldoende. Voor moestuinen kan vaker nodig zijn, vooral als je elke zomer veel oogst wilt halen.
Belangrijk: ga niet overdadig te werk. Te veel mest kan ook schadelijk zijn. Wortels kunnen verbrand raken, voeding kan wegspoelen, en planten kunnen een te snelle, zwakke groei krijgen. De hoeveelheid stel je af op de bodemkwaliteit. Een bodemtest kan nuttig zijn om te meten wat ontbreekt en wat al voldoende aanwezig is.
Er bestaan verschillende vormen van biologisch mest. Compost is een klassieker: je kunt het zelf maken van tuinafval, keukenresten, bladeren enzovoort. Compost verrijkt de grond met organisch materiaal.
Daarnaast zijn er korrelmeststoffen van organische oorsprong. Deze zijn gecompacteerd of gedroogd. Ze werken trager dan synthetische korrels, maar bieden wel langdurige voeding.
Vloeibare meststoffen of gieren (bijv. brandnetelgier) bestaan ook. Die geven sneller effect, vooral bij jonge planten of in potten. Maar vaak moet je ze verdunnen en regelmatig toepassen.
Als je mest gebruikt, is het handig om het licht in te werken of te bedekken met mulch. Dat voorkomt dat er voedingsstoffen verloren gaan door wind of regen en dat meststoffen minder efficiënt zijn.
Niet alles aan biologisch mest is zonder aandachtspunten. Omdat de werking langzaam is, duurt het soms langer voor je echt verschil ziet. Als je snelle resultaten wilt (bijvoorbeeld bladgroen snel laten herstellen), dan mis je dat mogelijk.
Sommige soorten mest kunnen meer bulk hebben, kosten dus meer ruimte of gewicht bij transport. Ook kan de samenstelling wisselen: mest bevat soms variabele hoeveelheden voedingsstoffen, afhankelijk van wat erin zit, hoe verouderd het is, hoe droog. Dat maakt doseren minder precies dan bij synthetische meststoffen.
Verse dierlijke mest moet goed gerijpt of gedroogd zijn. Anders kan het ammoniak bevatten, wat planten kan beschadigen, of kan verbranding van wortels veroorzaken.
Zorg dat je bodemstructuur goed is: beluchting, voldoende organisch materiaal, goede drainage. Een bodem die verstikt is of heel compact, neemt veel slechter meststoffen op. Mulch toevoegen helpt, compost op de bovenlaag, groenbemesters in de winter.
Gebruik een eenvoudige bodemtest of een deskundige analyse. Zo weet je welke voedingsstoffen al voldoende zijn, wat ontbreekt, en wat de pH van de grond is. Dat voorkomt overbemesting of het verspillen van mest.
Laat verse mest of stalmest rijpen. Gebruik alleen gedroogde of goed verteerde mest in je borders of moestuin, zeker als je plantwortels dichtbij het oppervlak liggen.
Combineer vormen: vaste mest, compost, korrels en waar nodig vloeibare organische meststof. Door deze af te wisselen kun je inspelen op wat de planten nodig hebben in verschillende groeifases.
Met biologisch mest werk je samen met de grond waarop je tuin rust. De mest helpt niet alleen planten, maar het bodemleven, het vochtgehalte en de structuur van de aarde zelf. Geduld is belangrijk, want verandering komt geleidelijk, maar wel op momenten waarop je tuin er baat bij heeft. Als je aandacht schenkt aan wanneer, hoe en hoeveel, kun je jouw tuin gezond en leefbaar maken, met voeding die blijft werken en niet zomaar wegspoelt.
